ĐẶC ĐIỂM CỦA KHÔNG BÀO TRONG TẾ BÀO THỰC VẬT

1. Đặc điểm của không bào

Không bào là một phần cấu tạo của thể nguyên sinh trong tế bào thực vật. Không bào trong tế bào thực vật là những khoảng trống trong chất tế bào, chứa đầy chất lỏng gọi là dịch không bào hay dịch tế bào. Toàn bộ các không bào trong một tế bào gọi là hệ không bào.

Bằng thuốc nhuộm tế bào như xanh methylen, xanh cresyl người ta dễ dàng quan sát được các không bào trong tế bào thực vật. Ở tế bào mô phân sinh không bào nhỏ li ti khó phân biệt, chúng rất nhiều và chứa dịch đậm đặc. Ở những tế bào đã phát triển, các không bào tập hợp lại, nên số lượng giảm đi, nhưng kích thước lại lớn lên. Ở các tế bào già thường chỉ còn một không bào lớn nằm ở giữa, nó đẩy nhân và chất tế bào ra sát vách, tế bào hết chức năng sống, lúc đó thường tế bào chỉ còn vách và không bào.

2. Thành phần hóa học của dịch tế bào

Về thành phần hóa học của dịch tế bào, chúng ta cần quan tâm vì chính những thành phần này đã đóng góp cho ngành dược những chất có tác dụng chữa bệnh quan trọng. Các thành phần đó gồm có:

• Nước chiếm một tỷ lệ khá lớn, có thể tới 90 – 95%. Nhưng ở một số hạt chín nước chỉ có 5%.
• Các muối khoáng như CaS0₄ ở tảo xanh lục (Closterium), CaC0₃, CaC₂0₄, v.v…
• Protid đơn giản như hạt alơrọn xuất hiện khi không bào bị khô lại lúc hạt chín.
• Các glucid trong dịch tế bào có nhiều loại khác nhau: monosaccharid (Glucose, fructose), disaccharid (saccharose) và chủ yếu là tinh bột, ngoài ra còn inulin, một đồng phân của tinh bột nhưng tan trong nước và kết tinh thành những tinh thể hình cầu khi ngâm trong cồn cao độ.

• Các acid hữu cơ như acid oxalic (ở cây Chua me đất), acid malic (ở quả Táo tây), acid tactric (trong quả Nho), acid citric (trong quả Chanh).
• Các alcaloid như nicotin (ở cây Thuốc lá), strychnin (trong hạt Mã tiền), morphin (trong nhựa Thuốc phiện), quịnin (trong vỏ cây Canhkina), cafein trong hạt Cà phê), atropin (ở cây Cà độc dược), cocain (trong lá cây Cô ca), ephedrin (ở cây Ma hoàng), v.v…được dùng làm thuốc.
• Các glycosid như saponin (ở quả Bồ kết, Bồ hòn), thevetin (trong hạt Thông thiên), neriolin (trong lá cây Trúc đào), digitalin (trong lá cây Dương địa hoàng) v.v…
• Tanin trong lá Chè, búp Ổi, Sim, Ngũ bội tử, v.v… là những chất có vị chát có tác dụng săn da, được dùng chữa tiêu chảy.
• Các chất màu tan trong dịch tế bào làm cho hoa quả có màu, như chất màu thuộc loại anthocyan làm cho cánh hoa có màu đỏ, lam, tím,… Chất màu thuộc loại anthochlo cho màu vàng ở cánh hoa, quả Cam, Bưởi…
• Vitamin trong dịch tế bào có nhiều loại khác nhau như vitamin B1 ở cám Gạo, vitamin A ở Cà rốt, vitamin C ở Chanh, vitamin E ở vỏ Đỗ, Lạc, v.v…
• Enzym là những chất xúc tác của các phản ứng hóa học trong các quá trình trao đổi chất của tế bào.
• Hormon thực vật hay phytohormon là những chất có tác dụng điều khiển quá trình sinh trưởng và phát triển ra hoa và kết quả của cây.
• Các phytoncid là những chất do tế bào tiết ra để bảo vệ chống sự xâm nhập của sâu bọ và những thực vật khác; Tỏi, Hành hay tiết ra những chất này.
• Cao su, ít gặp hơn, chủ yếu ở cây Cao su, còn có ở cây Đa búp đỏ.
• Nhựa và gôm, chỉ ít gặp ở một số loài thực vật khi bị thương tổn như Thông, Sau sau. Gôm Sau sau để dán kính, gôm tôlu chữa ho, nhựa Thông lấy terpin, tinh dầu và colophan.

3. Vai trò sinh lý

Về vai trò sinh lý, ngoài chức năng tích lũy các chất cặn bã và dự trữ, không bào còn có vai trò quan trọng nhờ tính thẩm thấu của dịch tế bào mà sự biểu hiện rõ nhất ở hiện tượng co nguyên sinh khi tế bào được đặt vào dung dịch ưu trương; và ngược lại sẽ có hiện tượng trương nước khi đặt tế bào vào dung dịch nhược trương. Cây non xanh tươi khi được tưới đủ nước, nhưng khi thiếu nước hoặc trời nắng thì cây bị héo do có hiện tượng co nguyên sinh

Đặc điểm của không bào trong tế bào thực vật./.

Copy vui lòng ghi nguồn duoclieu.edu.vn