Thực hiện một số điều của Luật Giáo dục, Bộ Giáo dục & Đào tạo và Bộ Y tế đã ban hành chương trình khung đào tạo Dược sĩ Đại học. Bộ Y tế tổ chức biên soạn tài liệu dạy- học các môn cơ sở, chuyên môn và cơ bản chuyên ngành theo chương trình trên nhằm từng bước xây dựng bộ sách chuẩn trong công tác đào tạo nhân lực y tế.
Sách Thực vật học được biên soạn dựa trên chương trình giáo dục của Trường Đại học Dược Hà Nội trên cơ sở chương trình khung đã được phê duyệt. Sách được các nhà giáo giàu kinh nghiệm và tâm huyết với công tác đào tạo biên soạn theo phương châm: Kiến thức cơ bản, hệ thống; nội dung chính xác, khoa học; cập nhật các tiến bộ khoa học, kỹ thuật hiện đại và thực tiễn Việt Nam.
Sách Thực Vật Học đã được Hội đồng chuyên môn thẩm định sách và tài liệu dạy-học chuyên ngành Dược của Bộ Y tế thẩm định vào năm 2006. Bộ Y tế ban hành làm tài liệu dạy-học chính thức của ngành Y tế. Trong thời gian từ 3 , đến 5 năm, sách phải được chỉnh lý, bổ sung và cập nhật.
Bộ Y tế xin chân thành cảm ơn DS. Lê Đình Bích, TS. Trần Văn ơn, ThS. Hoàng Quỳnh Hoa của Bộ môn Thực vật Trường Đại học Dược Hà Nội đã dành nhiều công sức hoàn thành cuốn sách này, cảm ơn GS. Vũ Văn Chuyên và PGS.TSKH. Trần Công Khánh đã đọc, phản biện để cuốn sách được hoàn chỉnh kịp thời phục vụ cho công tác đào tạo nhân lực y tế.
Lần đầu xuất bản, chúng tôi mong nhận được ý kiến đóng góp của đồng nghiệp, các bạn sinh viên và các độc giả để lần xuất bản sau sách được hoàn thiện hơn.
VỤ KHOA HỌC VÀ ĐÀO TẠO
BỘ Y TẾ
MỤC LỤC
Lời giới thiệu 3
Lời nói đầu 5
Mở đầu ‘ 13
PHẦN 1. HÌNH THÁI HỌC THỰC VẬT 17
Chương 1. Tế bào thực vật DS. Lê Đình Bích
- Sơ lược lịch sử 17
- Khái niệm 18
- Sô” lượng, hình dạng và kích thước tế bào 19
- Sô” lượng 19
- Hình dạng 20
- Kích thước 20
- Câ”u tạo của tế bào thực vật 20
- Thể nguyên sinh 21
- Nhân tế bào 35
- Vách tê” bào thực vật 36
- Sự phân bào . 39
- Phương pháp nghiên cứu tế bào 39
Câu hỏi ôn tập 42
Chương 2. Mô thực vật ThS. Hoàng Quỳnh Hoa
- Đại cượng 42
- Các loại mô trong quá trình phát triển cơ thể thực vật 43
- Mô phân sinh 43
- Mô mềm 44
- Mô che chở 45
- Mô nâng đỡ 51
- Mô dẫn /a I M 54
-2.6. Mô tiết I 1 \\ ) 59
- ứng dụng của mô thực vật trong ngành Dược 63
Câu hỏi ôn tập 63
Chương 3. Cơ quan sinh dưỡng của thực vật ThS. Hoàng Quỳnh Hoa 64
- Đại cương 64
- Rễ cây 65
- Định nghĩa 65
- Đặc điểm hình thái 65
- Cấu tạo giải phẫu 68
- Thân cây 73
- Định nghĩa 73
- Đặc điểm hình thái 73
- Cấu tạo giải phẫu 76
- Sự chuyển tiếp từ cấu tạo của rễ sang cấu tạo của thân 82
- Lá cây 83
- Định nghĩa 83
- Đặc điểm hình thái £3
- Cấu tạo giải phẫu 89
- ứng dụng của cơ quan sinh dưỡng của thực vật trong ngành dược 63
- ứng dụng của rễ cây 63
- ứng dụng của thân cây 63
- ứng dụng của lá câỵ 64
Câu hỏi ôn tập 65
Chương 4. Cơ quan sinh sản của thực vật ThS. Hoàng Quỳnh Hoa
- Khái niệm chung . 96
- Sự sinh sản ở thực vật 96
- Sự xen kẽ thế hệ và xen kẽ hình thái 98
- Cơ quan sinh sản của thực vật bậc cao 98
- Cơ quan sinh sản vô tính 98
- Cơ quan sinh sản hữu tính 99
- Các cơ quan sinh sản của ngành Ngọc lan 100
- Hoa 100
- Quả 125
- Hạt 132
- ứng dụng của các cơ quan sinh sản của thực vật có hoa trong.ngành Dược 136
- ứng dụng của hoa 136
- ứng dụng của quả 137
- ứng dụng của hạt 137
Câu hỏi ôn tập 138
PHẦN 2. PHÂN LOẠI HỌC THỰC VẬT 139
Chương 5. Đại cương về phân loại học thực vật DS. Lê Đình Bích 139
- Các khái niệm 139
- Phân loại thực vật 139
- Taxon và bậc phân loại 140
- Các quan niệm về loài và tên gọi các taxon bậc loài và trên loài 140
- Phân chia sinh giới 143
- Lược sử phân loại thực vật 144
- Giai đoạn một 145
- Giai đoạn hai 146
- Giai đoạn ba 146
- Giai đoạn bôn 14-7
- Vai trò của môn phân loại học thực vật đối với ngành Dược 154
Câu hỏi ôn tập 155
Chương 6. Giới sinh vật phân cắt – Ngành Tảo lam DS. Lê Đình Bích 156
- Đặc điểm chung 156
- Phân loại 158
- Phân bô” và ý nghĩa thực tế 160
Câu hỏi ôn tập 160
Chương 7. Giới nấm DS. Lê Đình Bích 161
- Đại cương 161
- Ngành Nâ’m nhầy {Myxomycota) 162
- Đặc điểm chung 162
- Đa dạng và phân loại 163
- Vai trò của Nấm nhầy 165
- Ngành nấm thực (Mycota) 165
- Đặc điểm chung 165
- Đa dạng và phân loại Nấm thực 173
- Phân ngành Nấm roi (i) 173
- Phân ngành Nấm tiếp hợp (.Zygomycotina) 175-
- Phân ngành Nấm túi (.Ascomycotina) 176
- Phân ngành Nấm đảm (.Basidiomycotina) 179
- Phân ngành Nẩm bất toàn (Deuteromycotina) 182
- Vai trò và ứng dụng của Nâ’m 185
- Vai trò của Nấm 185
- ứng dụng của Nấm trong đời sông và ngành Y dược 186
Câu hỏi ôn tập 187
Chương 8. Giới thực vậí 188
- Phân giới thực vật bậc thấp Lê Đinh Bvçh 188
- Đặc điểm chung 188
- Ngành Tảo đỏ (Rhodophyta) 191
- Ngành Tảo màu (Chromophyta) 192
- Ngành Tảo lục (Chlorophyta) 193
. 1.5. Vai trò và ứng dụng của Tảo 195
- Địa y (Lichenes) 196
Câu hỏi ôn tập (Phần giối thực vật bậc thấp) 197
- Phân giối thực vật bậc cao :TS. Trân vằn ơn’ 198
- Đặc điểm chung 198
- Ngành Kêu (Bryophyta) 200
- Đặc điểm chung 200
- Lốp Rêu sừng (Anthoceropsida) 201
- Lớp Rêu tản (Marchantiopsida) 201
- Lớp Rêu (Bryopsida) 202
2.3. Ngành Thông đất (Lycopodiophyta) 203
- Đặc điểm chung 203
- Lớp Thông đất (Lycopodiopsida) 204
- Lớp Quyển bá ựsoetopsida) 205
– 2.4. Ngành cỏ tháp bút (Equisetophyta) 206
- Ngành Dương xỉ {Polypodiophyta) 207
- Đặc điểm chung 207
- Lớp Lưỡi rắn {Ọphioglossopsida) 208
- Lớp Tòa sen (.Marattiopsidạ) 209
- Lớp Dương xỉ (Polypodiopsida) 210
- Ngành Thông (Pinophyta) 214
- Đặc điểm chung 214
- Lớp Tuế (Cycadopsida) 215
- Lớp Thông (Pinopsida) 216
- Lốp Dây gắm (Gnetopsida) 222
- Ngành Ngọc lan (Magnoliophyta) 224
- Đặc điểm chung 224
- Lớp Ngọc lan (Magnoliopsida) 226
- Phân lốp Ngọc lan (Magnoliidae) 226
- Phân lớp Hoàng liên (Ranunculidae) 235
- Phân lớp Sau sau (Hamamelididae) 243
- Phân lớp cẩm chưống (Cciĩyophylỉidae) 244
- Phân lóp sổ (Dilleniidae) 250
- Phân lớp Hoa hồng (Rosidae) 267
- Phân lớp Bạc hà (Lamidae) 299
- Phân lớp Cúc (Asteridae) 322
- Lớp Hành (Liliopsida) 329
- Phân lớp Trạch tả (Alismatidae) 330
- Phân lớp Loa kèn (.Liliidae) 330
- Phân lốp Cau (Arecidae) 356
Câu hỏi ôn tập (Phần giói thực vật bậc cao) 362
ĩi
PHẦN 3. TÀI NGUYÊN CÂY rauốc TS. Trần Văn ơn 364
Chương 9. Đại cương vể tài nguyên cây thuốc 364
- Các khái niệm về tài nguyên cây thuốc 364
- Khái niệm tài nguyên cây thuốc 365
- Đặc điểm của tài nguyên cây thuốc 365
- Sự khác nhau giữa cây thuốc và cây trồng nông nghiệp 366
- Giá trị của tài nguyên cây thuốc 366
- Giá trị sử dụng 366
- Giá trị kinh tế 367
- Giá trị tiềm năng 368
- Giá trị văn hoá 368
- Tài nguyên cây thuốc trên thế giới và ở Việt Nam 369
- Tài nguyên cây thuốc trên thế giới 369
- Tài nguyên cây thuốíc ở Việt Nam 370
- Bảo tồn và phát triển tài nguyên cây thuốc 376
- Bảo tồn tài nguyên cây thuốc 376
- Sử dụng và phát triển bền vững tài nguyên cây thuốc 382
Câụ hỏi ôn tập 388
Phần phụ lục và bảng tra cứu 389
Phụ lục 1. Hệ thống phát sinh chủng loại các cây hạt kín của 389
Takhtajan (1987)
Phụ lục 2. Khung phân loại ngành Ngọc lan của Takhtajan (1987) 390
Phụ ‘lực 3. Bản đốì chiếu một sô” danh từ thực vật thường gặp 404
Phụ lục 4. Bảng tra cứu các họ cây theo tên khoa học 406
Phụ lục 5. Bảng tra cứu các chi theo tên khoa học 408
Phụ lục 6. Bảng tra cứu tên cây thuốc theo tiếng Việt 413
Phụ lục 7. Bảng tra cứu các thuật ngữ chuyên môn 423
Tài liệu tham khảo chính 425
