Trong thời gian khoảng vài năm trở lại đây, thấy có nhiều bạn hỏi về một loại được gọi là “Sâm”, được sử dụng làm thuốc ở các địa phương trên cả nước (Lào Cai, Sơn La, Thanh Hóa, Nghệ An, Tây Nguyên,…), và thậm chí một số nơi còn trồng để bán cho bà con nhân dân, có nơi bán với giá đến 500k/kg. Sau khi nhận được mẫu, hay xem ảnh về loại “Sâm” này, có một điều khá bất ngờ là mặc dù ở nhiều địa phương cách xa, nhưng các mẫu này đều là một loài. Điều này có thể là do, mọi người đã truyền tin đồn đại với nhau về tác dụng của loại “Sâm” này trong thời gian khá dài.
Câu trả lời về loại Sâm “độc” này
Thực chất loại “Sâm” này là loài Thương Lục Mỹ (Common pokeweed, Garget, Inkberry, Pigeonberry, Virginian poke, 垂序商陆 chui xu shang lu…), có tên khoa học là Phytolacca americana L. (họ Thương lục Phytolaccaceae) và rất không may là chúng có độc. Cây này có nguồn gốc ở Bắc Mỹ, hiện nay mọc hoang hóa phổ biến ở cả châu Á và châu Âu.
“Sâm độc” -Thương Lục có thể gây nguy hiểm đến tính mạng
Bộ phận được mọi người sử dụng làm thuốc là rễ củ, lại chính là phần chứa chất độc. Độc tính trong củ Thương lục là do các chất Phitolacin, Phitolacatoxin. “Khi dùng quá liều Thương lục gây ngộ độc, xuất hiện sau khi dùng 20 phút đến 3 giờ. Ngộ độc nhẹ thì thân nhiệt tăng, tim đập nhanh, thở mạnh, nôn mửa, đau bụng, hoảng hốt, nói lảm nhảm. Liều lớn gây liệt thần kinh, hôn mê, thở khó, hạ huyết áp, tim ngừng đập gây TỬ VONG”. Biện pháp giải độc là dùng thuốc trợ sức. Kinh nghiệm dân gian dùng cam thảo sống, đậu xanh giã dập pha với nước sôi hoặc sắc uống để giải độc.
Mặc dù Thương Lục được sử dụng làm thuốc trong Y học cổ truyền để chữa nhiều bệnh (tất nhiên là không dùng để làm thuốc bổ như Sâm), tuy nhiên khi sử dụng người ta thường chế với giấm hoặc cam thảo để giảm bớt độc tính của Thương lục.
Do khá nhiều người hỏi về loại “Sâm” này, nên mình thấy đây là vấn đề cấp bách liên quan đến sức khỏe và ảnh hưởng đến tính mạng của cộng đồng, vậy mình viết bài này để thông tin đến các bạn, góp phần trong việc sử dụng thuốc Nam hoặc thuốc YHCT một cách an toàn và hiệu quả cho mình và mọi người xung quanh. Nhiều bạn cùng thông tin sẽ hiệu quả hơn (và hy vọng sẽ không phải trả lời vấn đề này lại lần nào nữa).
Một lưu ý nữa là hiện nay, với sự bùng nổ của công nghệ thông tin, các thông tin trên mạng xã hội kiểu “thần dược”, hay các cây thuốc/bài thuốc được cộng đồng chia sẻ rất nhiều. Những thông tin này cũng có thể giúp ích đến nhiều bạn, tuy nhiên chúng ta luôn cần kiểm chứng lại thông tin trước khi sử dụng nếu có thể.
Chúc cả nhà luôn khỏe mạnh.
Tác giả: Nghiêm Đức Trọng – Giảng viên Đại học Dược Hà Nội
