Bài viết BÁN HẠ TẢ TÂM THANG – Bài thuốc cổ phương Điều hòa Trường Vị – Nguồn CLB Y Cổ Truyền
Thành phần
Bán hạ. 8-10g (Quân)
Đảng sâm 8-12g (Tá)
Hoàng cầm 8-12g (Thần)
Hoàng liên 4-8g (Thần)
Can khương 8 -12g (Thần)
Đại táo. 4 quả (Tá)
Cam thảo. 4-8g (Tá/sứ)
Chủ trị
Hàn nhiệt thác tạp chi bĩ chứng.
Triệu chứng chính: vùng dưới tim đầy tức, nôn mửa, tiêu chảy, rêu lưỡi nhờn, hơi vàng.
Nguyên nhân gây bệnh: Trung khí bị suy yếu, hàn nhiệt lẫn lộn, chức năng thăng giáng bị rối loạn, khí bị tắc nghẽn.
Tác dụng: hàn nhiệt bình điều, tiêu bĩ tán kết.
Hoà Vị, giáng nghịch, khai kết, trừ bĩ. Trị Vị khí bất hoà gây nên thượng vị đầy tức, nôn khan, sôi bụng, tiêu chảy, rêu lưỡi vàng mỏng, nhớt, mạch Huyền Tế Sác.
Phân tích
Bán hạ để điều hoà tiêu tích, giáng nghịch, chỉ ẩu, là chủ dược. Can khương hợp với bán hạ tân khai tán kết.
Hoàng liên, Hoàng cầm vị khổ để giáng tiết tả.
Đảng sâm bổ khí. Cùng với Đại táo, Cam thảo kiện Tỳ, điều hòa các vị thuốc.
Trong bài thuốc dùng các vị thuốc hàn và nhiệt cùng dùng để điều hoà âm dương. Cay và đắng cùng dùng để điều hoà thăng giáng, bổ tả, điều chỉnh hư thực làm cho Vị khí điều hòa, chức năng hồi phục, thì các chứng đầy, nôn tả sẽ khỏi.
Gia giảm
Nếu thấp nhiệt tích ở trung tiêu gây nôn và đầy tức bụng thì bỏ Đảng sâm, Cam thảo, Đại táo mà thêm Chỉ thực, Sinh khương để giáng nghịch, chỉ ẩu, tiêu mãn.
Nếu cơ thể khoẻ bỏ Đảng sâm, Can khương.
Nếu bụng đau, nôn nhiều hợp với “Tả kim hoàn” để thanh nhiệt hoà vị, cầm nôn, giảm đau.
Nếu có thực tích, bỏ Đảng sâm, Chích thảo thêm Chỉ thực, Đại hoàng.
Ứng dụng lâm sàng
Trị co thắt môn vị, dạ dày viêm, xuất huyết tiêu hoá, tá tràng có ứ trệ, ruột viêm cấp, kết trường viêm mạn, thực quản viêm cấp …
Trị viêm ruột cấp, sốt, nôn, bụng sôi, tiêu chảy, người mệt mỏi, bụng đầy, rêu lưỡi vàng, mạch Huyền Tế Sác.
“Bán hạ tả tâm thang” tức là bài “Tiểu Sài hồ thang” bỏ Sài hồ thêm Can khương, Hoàng liên vậy.
Ngực sườn đầy đau và dưới tim đầy tức đều là chứng bán biểu bán lý. Trong khi bị bệnh thương hàn 5-6 ngày chưa dùng thuốc hạ mà ngực sườn đầy đau thì dùng ” Tiểu sài hồ thang” để giải, thương hàn 5-6 ngày sau khi đã bị hạ nhầm, vùng dưới tim đầy mà ngực sườn không đầy thì bỏ Sài hồ, Sinh khương mà thêm Hoàng liên, Can khương để điều hoà.
