Bài viết “TỨ NGHỊCH TÁN – Dương khí nội uất, chân tay quyết nghịch (chân tay lạnh)” của CLB Y Cổ Truyền.
Thành phần
- Sài hồ. 6g
- Chỉ thực 6g
- Bạch thược 6g
- Chích thảo 4g
Tán bột, mỗi lần uống từ 12-16g với nước sôi để nguội. Có thể dùng làm thuốc thang với liều lượng gia giảm.
Tác dụng
Sơ can lý khí, hoà vinh giải uất. Trị chứng “dương khí nội uất” do nhiệt nhập vào lý không thông đạt đến tứ chi gây nên chứng quyết nghịch ( vì vậy gọi là “Tứ nghịch tán”). Hoãn cấp chỉ thống.
Triệu chứng chính
- Tay chân không ấm, đau bụng, tiêu chảy nhiều, mạch huyền.
- Hông sườn bụng đau, đầy trướng.
Nguyên nhân gây bệnh:
- Dương khí nội uất, bất đạt tứ chi.
- Can khí uất kết, tỳ khí ủng trệ.
Phân tích
- Sài hồ, sơ giải uất kết làm cho dương khí thấu đạt ra ngoài, làm chủ dược (Quân).
- Chỉ thực phối với Sài hồ để thăng thanh giáng trọc.
- Bạch thược ích âm hoà lý, phối hợp với chỉ thực để sơ thông khí trệ.
- Chích thảo điều hoà trung khí, cùng với Bạch thược có tác dụng thư cân, hoà Can.
- Vì Sài hồ, Chỉ thực có tác dụng sơ thông Can Tỳ (Vị) khí trệ; Bạch thược, Cam thảo sơ Can, lý Tỳ, chỉ thống. Cho nên bài thuốc này là cơ bản để trị Can Tỳ bất hoà, khí trệ.
Ứng dụng lâm sàng
- Trị Can uất, chân tay quyết nghịch hoặc Can Tỳ bất hoà gây bụng, sườn đau, nôn, đầy bụng, ợ hơi, mạch Huyền có lực.
- Trị đau dạ dày do Can Tỳ bất hoà…
Gia giảm
- Nếu thực tích thêm: Mạch nha, Kê nội kim.
- Nếu có huyết ứ thêm: Đan sâm, Ngũ linh chi.
- Nếu có vàng da thêm: Nhân trần, Uất kim.
- Nếu khí trệ nặng thêm: Hương phụ, Uất kim để hành khí giải uất.
Chú ý
- Chứng chân tay quyết nghịch do nhiều nguyên nhấn khác nhau. Bài thuốc này chỉ trị chứng quyết nghịch do dương khí nội uất, những trường hợp khác không dùng được.
- Cần phân biệt “Tứ nghịch tán” và “Tứ nghịch thang”. Đều chữa chứng quyết nghịch nhưng “Tứ nghịch thang” ( Phụ tử, Can khương, Cam thảo) là thuốc hồi dương cứu nghịch, chữa quyết chứng do Tâm Thận dương suy hàn quyết. Còn “Tứ nghịch tán” chữa chứng nhiệt quyết do dương khí nội uất. Cần phân biệt rõ tránh nhầm lẫn.
Ngày viết:
