Thông tin về cây Xà Sàng
Xà sàng | 蛇床 – she chuang | Cnidium monnieri (L.) Cusson | Apiaceae | Mỹ Đức – Hà Tây (nay là Hà Nội)
“Cường dương chừ xà sàng, ông già uống khá đương mười cô gái” (Tuệ Tĩnh), ý nói lên tác dụng chữa cường dương rất mạnh của vị thuốc này.
Truyền thuyết về cây Xà Sàng
Đọc tài liệu của Tàu thấy tên “xà sàng” bắt nguồn từ một truyền thuyết cổ xưa. Tương truyền, vào thời nhà Tần ở bên Tàu, một ngôi làng nhỏ phía nam đột nhiên bị mắc một căn bệnh lạ, lây lan rất nhanh. Trên da của người bệnh mọc lên các nốt sần, mụn với kích cỡ to nhỏ khác nhau, và rất ngứa.
Các thầy thuốc ở địa phương cũng bất lực với căn bệnh lạ này. Sau đó, có một đạo sĩ nói rằng, trên một hòn đảo xa xôi ở biển đông có một loại cây thuốc có thể dùng để điều trị được căn bệnh này. Nhưng trên đảo có rất nhiều rắn độc, và chúng thường làm ổ trên cây thuốc đó, nên rất khó để lấy được.
Cuối cùng, được một lão nông chỉ đường, vài người thanh niên trẻ trong làng đã ra đi tìm vị thuốc. Họ lên tàu vượt biển, qua bao nhiêu thời gian họ đã tới được đảo rắn, khi đi họ mang theo rượu pha hùng hoàng (Asen disulfur – As2S2) để phòng rắn độc cắn, họ tưới rượu hùng hoàng xung quanh người trong khi tìm cây thuốc nọ. Kết thúc hành trình tìm thuốc gian khổ, chỉ có một trong hai người mang được cây thuốc trở về làng. Dần làng dùng hạt cây thuốc này đun nước lên bôi vào da, thật hiệu nghiệm, chỉ 3 – 5 lần là khỏi bệnh. Và vì rắn hay nằm lên cây này, nên từ đó cây thuốc nói trên được gọi là Xà sàng (Xà = rắn, Sàng = giường), còn hạt của nó gọi là Xà sàng tử, một vị thuốc quen thuộc như chúng ta biết hiện nay.
Ngày nay, vị thuốc này được sử dụng để chữa nam giới liệt dương, “ngọc hành” sưng to như dùi trống, phụ nữ tử cung lạnh không có thai, phong thấp đau nhức, viêm nhiễm âm đạo, viêm da, lở ngứa, trĩ,…Trong đó, có nhiều tác dụng đã được chứng minh bằng y học hiện đại.
Tác giả: Giảng viên đại học Dược Hà Nội – DS. Nghiêm Đức Trọng
